Aq i rëndësishëm që është përkushtimi i Aliut për të dy sektet sunite dhe shiite, historia e shiizmit nuk përfundon me të. Në fakt, martirizimi i Aliut, aq tragjik që ishte, nuk e ngjyros kozmosin spiritual të shiitëve në atë mënyrë që e ngjyros martirizimi i Huseinit.

 

Madje edhe para vdekjes së Aliut, Muavija kishte filluar të konsolidojë bazën e pushtetit të tij. Ai erdhi për të ushtruar pushtetin e tij në Egjipt dhe në atë që sot quhet Lindja e Mesme arabe. Ai kishte zgjedhur si selinë e pushtetit të tij qytetin sirian të Damaskut. Ndryshimi nga Medina në Damask ishte simbolikisht kryesor.

 

Medina kishte qenë dhe do të jetë përjetë, Qyteti i Profetit. Ata të cilët vështronin Medinën, gjithnjë do të kujtoheshin rreth trashëgimisë së Profetit, ata autoriteti i të cilëve ishte në esencë i lidhur me kujtesën e Profetit. Për Muavijen dhe veçanërisht pasardhësit e tij, lëvizja në Damask simbolizonte një pushim (ose të paktën largim) nga trashëgimia e Medinës dhe themelimin e një perandorie, autoritetit i sunduesit të së cilës do të ishte fillimisht militaresk dhe politik.

 

Ndërkohë që sunduesit si Aliu, Ebu Bekri dhe Omari mund të pretendonin gjithnjë një lidhje të ngushtë me Profetin dhe autoritetin bazuar në devotshmërinë e tyre, me kalimin e kohës shumë prej udhëheqësve Umajad në Damask filluan të përqesheshin si kurvarë të dehur të cilët jetonin (dhe deheshin) më tepër se Cezarët bizantines sesa si shembuj myslimanë. Islami ishte tashmë edhe një vizion formues përmes të cilit një perandori e paraqiste veten.

 

Islami do të mbetet gjithnjë një shteg spiritual për ata që duan të gjejnë rrugën e tyre për tek Allahut, por për më tepër, kjo fe u bë një rrjet i komplikuar etik, ligjor dhe estetikë duke bashkuar të gjithë njerëzimin, një qytetërim të gjerë dhe nga brenda të nuancuar dhe projektin për një perandori- njëkohësisht trashëgimtare në trashëgiminë e Romës dhe Persisë. Shumë myslimanë besojnë se kjo trashëgimi e fuqisë erdhi në një kosto të lartë, ashtu siç vijnë të gjithë fuqitë e mëdha.

 

 Sundimi i Muavijës në veçanti nuk ishte i bazuar direkt në mësimet e islamit, edhe pse ai i përgjonte ato për më tepër mbështetje. Mbi të gjitha, ishte i bazuar në rrjetin kompleks të ushtrisë dhe fuqisë financiare të fituara kur ushtritë myslimane u shtrinë në territoret fitimprurëse të Irakut dhe Sirisë. Zërat e mospajtimit mizorisht u shtypnin dhe në fakt kanë qenë të shumtë. Veçanërisht të ndjeshëm ndaj këtij fati kanë qenë përkrahësit e zjarrtë të Aliut (shiitët), ankesa e të cilëve bazohej kryesisht në devotshmëri dhe drejtësi sociale. Muavija urdhëroi që shumë prej tyre të dëbohen ose të vriten. Një rast dramatik ka qenë ai i martirit Huxhr, djalit të Adit, dhe shumë prej mbështetësve të tjerë të flaktë të Aliut. Muavija i ofroi Huxhrit një mundësi për të shpëtuar jetën e tij nëse ai do të mallkonte publikisht Aliun, të cilës i burgosuri guximtar iu përgjigj: Pasha Allahun, nuk do ta bëjmë kurrë këtë gjë.‖ Huxhrit dhe shokëve të tij iu pre koka menjëherë pas kësaj. Siç e kemi përmendur edhe më parë, ka qenë Muavija i cili e dëboi në mërgim Ebu Dherin, shokun e hershëm të Profetit Muhamed. Një nga pasojat e këtyre ndryshimeve në natyrën e sundimit islamik ishte se me kalimin e kohës shumë pak persona në komunitetin mysliman do të vazhdonin të shikonin kalifët si model shembullor të përsosmërisë morale dhe devotshmërisë.

 

Në fakt, kur Aliu po kërkonte mbështetje në mesin e myslimanëve të Kufës kundër Muavijës, ai i kishte paralajmëruar ata se nëse nuk zgjedhin sunduesit e tyre në bazë të devotshmërisë dhe prioritetit në besim, ata do të sundoheshin nga personalitete si mbretërit që u ngjanin sunduesve të Bizantit dhe Persisë. Këtu, në ftesën e Aliut, ishte premtimi i modelit të shoqërisë që ka qenë parashikuar nga islami, madje edhe nëse diçka nuk do të shkonte mirë nën sundimin e Umajadëve dhe disa sundimtarëve të mëvonshëm: një shoqëri në të cilën sunduesi nuk ishte vetëm një mbret, por një shembull i përsosur spiritual. Tek-tuk, madje edhe nën sundimin e Umajadëve, ka pasur përjashtime sundimtarësh të devotshëm (si kalifi Omar, djali i Abd al-Aziz), por paradigma kishte ndryshuar. Tani e tutje, kalifët ishin sundimtarët, mbretërit dhe në rastin më të mirë, ishin forca për të udhëhequr perandorinë islamike dhe për të mbajtur vendin e bashkuar.

 

Kur kalifët u përshkruanin si Amir al-Mu‟minin (komandanti i besimtarëve), fjala Amir (komandant) kishte një ngjyrim shumë politikë dhe madje edhe ushtarak. Për përsosmëri spirituale dhe devotshmëri, myslimanët do të ktheheshin gjithnjë e më shumë tek dijetarët, shenjtorët dhe familja e Profetit. Idealizimi i kalifatit për shumë myslimanë në kohën e post kolonializmit (në shekullin e njëzet) nuk është diçka që shumë myslimanë historikisht do ti kushtonin vëmendje të madhe. Kalifati mund të ketë shërbyer si një simbol i dobishëm i unitetit politik, por shumë shpejt e ka humbur lavdinë e tij si qendër morale e umetit. Kur Muavija konsolidoi bazën e tij të pushtetit, ai duhej të merrej me familjen e Profetit. Ata përbënin sfidën më serioze të autoritetit të tij, sidomos Hasani, djali i madh i Aliut. Hasani nuk e njohi Muavijën si kalifin legjitim dhe thuhet se i ka shkruar atij si më poshtë:

 

Por tani, ç „habi e madhe dhe ç „goditje është të të shohim ty, o Muavije, që po përpiqesh ta marrësh për vete diçka që nuk e meriton. Ti as nuk ke merita në fe, as ke lënë ndonjë gjurmë në Islam, për të cilën mund të të lëvdojnë njerëzit. Përkundrazi, ti je biri i prijësit të palës kundërshtare mes palësh të tjera; dhe ti je djali i armikut më të madh të Profetit mes Kurejshve... Ndaj hiq dorë nga vendosmëria jote në të gabuarën dhe më shpreh besnikëri siç kanë bërë të tjerët.

 

Në përgjigjen e tij, Muavija pohoi se ai preferonte që të ishte vetë kalif pasi besonte se do të mund t‘u shërbente interesave të komunitetit më mirë, pasi ishte më i vjetër se Hasani dhe kishte më tepër përvojë në administrimin e pushtetit. Muavija arriti në përfundim: 

 

"Ndaj do të ishte më mirë për ty që të mos insistoje në atë që po më kërkon; nëse tani më bindesh mua, ti do të bëhesh kalifi i radhës pas meje." Mjaft interesant ishte fakti se Muavija nuk deklaroi asgjë në lidhje me devotshmërinë e tij, dijen fetare apo praktikat në krahasim me Hasanin. Ai e bazoi vendimin e tij në të qenit politikan dhe sundimtar më i mirë se Hasani, një pikë që ndoshta ishte e vlefshme; ai padyshim ndihej inferior ndaj nipit të Profetit në çështjet fetare.

 

Hasani nuk ishte në gjendje për të rritur mbështetje të mjaftueshme që të nginte një sfidë serioze dhe përfundimisht u detyrua të tërhiqej përkohësisht prej kalifatit të Muavijes. Këtu rrëfimet sunite dhe shiite ndryshojnë ndjeshëm. Rrëfimet sunite (të dashamirësve të sunetit) përgjithësisht theksojnë se Hasani hoqi dorë nga kalifati për një shumë të konsiderueshme parash nga thesari irakian, plus premtimit që babai i tij (Aliu) nuk do të mallkohej. Shumë burime shiite polemizojnë këtë rrëfim, duke qenë se Hasanin e paraqesin në thelb si shitës (apo më saktë, dhënës me qira) të të drejtës legjitime të udhëzimit të umetit mysliman. Në versionet shiite, kushtet e marrëveshjes ishin këto që kalifati do t‘i rikthehej Hasanit pas vdekjes së Muavijës, që Muavija nuk do të përcaktonte asnjë kalif pas vetes së tij, si dhe do të sundonte mbi bazë të Kur‘anit dhe shembullit të Profetit.

 

Siç pritej, disa nga këto kushte u respektuan. Hasani vdiq në një mënyrë misterioze, ku shumë burime shiite besojnë se e kishin helmuar. Kalifati nuk u rikthyer kurrë më në familjen e Profetit dhe Muavija përkundrazi përcaktoi vetë djalin e tij, Jezidin, si kalifin e ardhshëm. Ka qenë pikërisht emërimi i Jazidit si kalif- për herë të parë emërimi i kalifit ndodh në mënyrën dinastie- që çoi shumë myslimanë të ngrihen në revolta kundër Jezidit dhe Umajadëve. Pjesa më e madhe e kësaj mbështetjeje vinte nga ata që i qëndruan besnikë familjes së Profetit, në veçanti djalit të Aliut- dhe nipit të Muhamedit (s.a.s)- Huseinit. Kjo mbështetje ishte përqendruar në Irak, ku Aliu kishte nisur operacionet e tij. Shumë prej përkrahësve e mbanin mend Huseinin si dritën e syve të Muhamedit (s.a.s)- nipin që ai e dashuronte me gjithë zemër. Bir i Aliut dhe Fatimes (bijës së Profetit), Huseini mund të pretendonte pasardhësin më ekskluziv nga Profeti dhe ai kishte kredencialë të patëmeta në aspektin e dijeve të tij fetare dhe praktike. Në vitin 680, diku rreth 12 mijë deri në 18 mijë banorë në qytetin e Kufës firmosën një peticion duke i kërkuar Huseinit të largohej nga Medina, të vinte tek ata dhe t‘i udhëhiqte si kalif i tyre. Rastësisht, kjo shënon një nga demonstratat më të mëdha të "zgjedhjeve publike‖ në komunitetin e hershëm mysliman.

 

 Huseini u përgjigj: Nga Husein ibn Ali, drejtuar besimtarëve dhe myslimanëve... Duhet të jeni të qartë rreth faktit se Imam është vetëm ai që zbaton urdhrat e Kur‟anit, vepron me drejtësi dhe ndershmëri, gjykon sipas të vërtetës dhe i dedikohet tërësisht rrugës së Allahut. Paqja qoftë mbi ju!

 

Kjo letër është e rëndësishme sepse tregon se Huseini e pa detyrën e një imami si fetare, që merret me çështjet e drejtësisë dhe domosdoshmërinë e shërbimit me ndershmëri ndaj besimtarëve.

 

Në një letër tjetër drejtuar shiitëve të Basras, Huseini i paralajmëroi besimtarët se shembulli i Profetit Muhamed ishte zhdukur tashmë dhe se risitë në fe po përhapeshin gjithandej. Kjo letër gjithashtu, e gjetur në burimet e rëndësishme historike sunite si Tabari, dëshmon se për shiitët, shembulli i Profetit Muhamed nuk ishte disi i transmetuar në mënyrë magjike apo pasive nga brezi në brez, por duhej të kuptohej dhe të mbrohej nga gënjeshtra. Huseini u largua nga siguria që kishte në Medinë dhe u nis drejt Kufës. Në të njëjtën kohë, sunduesi umajad Jezidi emëroi burrin e fuqishëm, të quajtur ‗Ubajd Allah, djalin e Zijadit, guvernator të Kufës. Ubajd Allah mbajti një fjalim të tmerrshëm në të cilin ai kërcënonte qytetarët e Kufës me vdekje të menjëhershme nëse do të vazhdonin të mbështesnin Huseinin. Për të dhënë shembull, ai ndaloi lajmëruesin e Huseinit dhe i preu kokën. ‗Ubajd Allah më pas njoftoi se çdokush që dyshohej të mbështeste Huseinin do të varej pa gjyq dhe shtëpitë e tyre do të digjeshin. Ubajd Allah dërgoi një ushtri të madhe të drejtuar nga një gjeneral me emrin Hurr, i biri i Jezidit (jo i kalifit), për të kufizuar Huseinin. Kur Hurri u gjend para Huseinit, ishte mesi i një dite të nxehtë në shkretëtirën e Irakut dhe ushtria e Hurrit ishte e lodhur dhe e etur. Biri kalorësiak i babait Ali, Huseini, urdhëroi ushtrinë e tij t‘u jepte ujë ushtrisë që kishin ardhur të dobësonin atë. Huseini personalisht u ofroi ujë ushtarëve të palës kundërshtare.

 

 Si shenjë respekti për Huseinin, madje edhe ushtria umajade u lutën prapa tij në namazin e xhematit. Në ditët e para të muajit islamik të Muharremit, në vitin e gjashtëdhjetë e një pas migrimit të Profetit në Medinë (680), Huseini dhe pasuesit e tij arritën në rrafshinat e famshme të Qerbelasë. Besimtarët shiitë përkujtojnë çdo fazë të ndodhive gjatë ditëve dhe netëve në një mënyrë të tillë që ngjan me dramat e pasionit të katolicizmit mesjetar. Si çdo figurë e vërtetë heroike, Huseini u përpoq të shpëtonte ata që ishin me të. Në natën e Ashurës (natën e dhjetë të Muharremit), ai mbajti një fjalim për pjesëtarët e familjes së tij dhe miqtë, ku tha:

 

Nuk njoh miq më të mirë se miqtë e mi. Mendoj se nesër do të na vijë fundi...Ju kërkoj të gjithëve ju të më lini vetëm dhe të largoheni në vende të sigurta. Unë ju çliroj juve nga përgjegjësitë ndaj meje dhe nuk dua t‟u mbaj peng.

 

 Dihej se shumica e mbështetësve dhe anëtarëve të familjes së tij e dinin për fundin e tyre të sigurte. Ata kaluan natën në lutje, duke recituar Kur‘an dhe duke bërë dhikr (kujtuar Allahun). Në mëngjesin e asaj nate, Huseini e përgatiti veten për luftë duke veshur mantelin e Profetit. Ai e luti Allahun:

 

O Allah! Ti je Besimi im i vetëm në çdo fatkeqësi dhe në çdo të keqe; në çdo vështirësi që më del përpara. Ti je shpëtimi dhe streha ime. Aq vështirësi ka patur që më kanë dobësuar zemrën e zgjidhje s‟kam gjetur dot. E sot s‟më ndihmuan miqtë, ndërkohë që armiku i gëzohet fatkeqësisë sime. O Zot, unë të nënshtrohem Ty.

 

 Armiku filloi të përqeshte Huseinin dhe pasuesit e tij se po nxitonin kokëposhtë drejt e në ferr. Huseini u kërkoi pasuesve të tyre të mos përgjigjen dhe të mos gjuajnë harqet e tyre, që në këtë mënyrë historia të regjistronte se nuk ka qenë ana e tyre që filloi konfliktin. Pasuesit e Huseinit- tridhjetë e dy kalorës dhe dyzet këmbësorë- ishin shumë të paktë në numër në krahasim me pesëqind harkëtarë dhe qindra këmbësorë të tjerë dhe kalorës. Mbështetësit e Huseinit e mbrojtën Huseinin dhe familjen e Profetit dhe deri në momentin që vetëm një përkrahës kishte mbetur, asnjë e keqe nuk i ndodhi familjes së Profetit. Motra e Huseinit, Zejnebja heroike (ne do të flasim rreth saj në fund të këtij kapitulli), e shpëtoi Aliun, djalin e Huseinit nga vdekja e sigurte. Rreth mesditës, Huseini fali namazin e drekës dhe bëri lutjen që myslimanët luten në situata të mjerimit të madh dhe fatkeqësive.

 

Një nga një, ushtria umajade vrau pjesëtarët e familjes së Profetit, duke filluar nga vëllai i Huseinit deri tek foshnja e Hosenit. Vetë Huseini e akuzoi ushtrinë, ndërkohë ata e rrethuan nga të gjitha anët. Më në fund ai ra në tokë. Nipi i Huseinit nxitoi për ta mbrojtur xhaxhain e rënë duke shtrirë krahët e tij mbi të, por ushtarët i prenë të dy krahët e djaloshit të ri. Në sy të të gjithë anëtarëve të familjes së Profetit, grave dhe fëmijëve, ushtarët i prenë kokën Huseinit. Si fyerje të fundit, një kalorës shkeli mbi trupin e nipit të të Dërguarit të Allahut. Koka e tij e bekuar ishte prerë, vendosur në majë të një shtize dhe iu soll si trofe, në fillim një qeveritari dhe më pas pijanecit Jazid, i cili dukej, vishej dhe jetonte më tepër si një mbret sesa si një komandant i besimtarëve. Ushtarët nuk u morën më me varrosjen e trupave të pajetë në fushë. Kjo detyra ra mbi një fis që erdhi dy ditë më vonë dhe varrosi trupin e Huseinit dhe pasuesve të tij në Qerbela.

 

Mauzoleja në Qerbela u bë një vend i madh pelegrinazhi për myslimanët shiitë. Huseini kishte ikur, por kujtimi i tij mbeti. Dhe tashmë ndjekësit e traditës shiite çdo ditë e më shumë kujtojnë këtë ngjarje, në mënyra të ndryshme. Siç e kemi përmendur edhe më parë, nuk janë vetëm shiitët që kujtojë Huseinin. Për një tjetër shembull të përkushtimit sunit ndaj Huseinit, mund t‘i hedhim një sy poemës së famshëm që është mjaft e njohur në Azinë Jugorë dhe që i përket një sufisti indian të shekullit të trembëdhjetë, Khwaja Mu‘in al-din Chishti. Ndërkohë që shumë rituale shiite janë të njohura për trishtimin që përcjellin, kjo poemë, e pëlqyeshme nga shumë këngëtarë Qawwali (përfshirë edhe Nusrat Fateh Ali Khan që e kemi përmendur më parë), është pothuajse e ngazëllyer nga gëzimi, jo për martirizimin e Huseinit, por për shkak të refuzimit të tij për t‘iu nënshtruar tiranisë:

 

 Huseini është mbret, Huseini është perandor. Huseini është feja, Huseini është mbrojtësi i besimit Ai preferoi të jepte kokën e jo t‟i jepte besën Jezidit Pasha Allahun! Huseini është themeluesi i “Nuk ka Zot tjetër, përveç Allahut Një”

 

Pra, këtu është një tjetër tregues sesi funksion rrjeta e kujtimit islamik: nipi i Profetit Muhamed u ngrit nga Medina, vetëm për të rënë dëshmor në fushat e Qerbelasë arabe në Irak. Kujtimi i tij është mbajtur gjallë nga sufiu aziatiko-jugor i shekullit të trembëdhjetë, i cili shkroi një poezi në persisht. Kjo poezi është  recituar në shekullin e njëzet nga një pakistanez Qawwal që flet punjabi (Nusrat Fateh Ali Khan), muzika e të cilit është bërë e njohur nga Peter Gabriel që adhurohet në të gjithë Azinë Jugore dhe perëndimi.