Disa elemente të botëkuptimit të arabëve religjiozë para islamikë mund të nxirren nga Kur‘ani. Ata padyshim nuk janë ateistë apo gnostikë. Ata të paktën besojnë në një kozmos spiritualë të mirë-populluar. Të gjithë shoqëritë para moderne besonin në disa nocione të një apo më shumë zotëve, shpirtrave apo forcave që mund të tejkalojnë nivelin e dukshëm. Kundërshtimi i arabëve para lindjes së fesë islame nuk ishte mos ekzistenca e Zotit, por më tepër ata besonin në shumë perëndi. Në fakt, arabët para islamikë kishin pikëpamjen e një Zoti të vetëm, që në arabisht e quajnë Allah (Al-ilah, Zot). Sipas këndvështrimit të tyre, megjithatë, Allahu nuk ishte Zoti i vetëm, por Zoti suprem mes tyre. Ky nocion ishte i ngjashëm me atë të shumë shoqërive fisnore që kishin një konceptim të një Zoti të lartë apo Zoti qiellor që i tejkalonte hyjnitë e ulëta.

 

Po ashtu, arabët besonin se mes Zotit dhe nivelit tonë të ekzistencës qëndron një mori e perëndive më të ulët që veprojnë si ndërmjetës. Shpesh këto hyjni ishin të lidhur me fise të veçanta, kështu që çdo fis kishte përfaqësinë e tij të hyjnisë. Qabja, e themeluar nga Ibrahimi për Zotin Një, përfundimisht u rrethua nga rreth 360 idhuj- pak a shumë për çdo ditë të vitit. Fiset e ndryshme sillnin ikonat dhe idhujt e tyre në Qabe gjatë periudhës së pelegrinazhit, duke krijuar kështu panteonin e hyjnive fisnore. Riti vjetor i pelegrinazhit sillte shumë  pelegrinë në Mekë, të cilët gjatë vizitës së tyre u angazhonin edhe në tregti krahas adhurimit. Pelegrinazhi dhe biznesi ishin të ndërthurur në mënyrë të përkryer për Mekën. Feja e Mekës ishte biznesi i tyre. Historia nuk mund të shmangë teologjinë, por as nuk mund të reduktohet në teologji. Përkundër monoteizmit që shpalli Muhamedi (s.a.s), arabët në thelb nuk dëshironin të hiqnin dorë prej konceptimeve të shumë perëndive.

 

Ata ishin po aq të vetëdijshëm gjithashtu, se braktisja e Mekës si qendër pelegrinazhi për hyjnitë e shumta fisnore do të rezultonte në një humbje të madhe në çështjet e tyre të biznesit. Elita e pasur dhe e fuqishme e Mekës që kishte arritur pasurinë nëpërmjet tregtisë urrente të hiqte dorë ndaj këtij privilegji ekonomik. Përveç kësaj, ata hezitonin shumë, kryesisht për të shpenzuar pasurinë e tyre në favor të disavantazheve sociale në mënyrë sistematike sipas ftesës së drejtësisë sociale që theksonte mesazhi i Muhamedit (s.a.s). Pjesa e polemikës Kur‘anore kundër atyre që mblidhnin dhe ―gllabëronin pasuri‖, por që nuk u sillte asnjë përfitim atyre, duhet të bëhej e qartë në këtë dritë.

 

Por ndërkohë, siç e kemi thënë, teologjia nuk mund të shmanget. Rrëfimet e Kur‘anit ndryshojnë nga sociale dhe etike në ato teologjike me lehtësi dhe hijeshi, dhe ia vlen të eksplorojmë sesi Kur‘ani mbulon atë që arabët para islamikë tashmë besonin rreth Allahut, në vend që të sfidojë ata të braktisnin zakonet e tyre. Kur‘ani na tregon që këto arab kishin njohje specifike rreth Zotit :

 

1. Allahu ishte Krijuesi i Botës. Në Kur‘an thuhet: 

 

“Nëse ti i pyet ata: "Kush krijoi qiejt e tokën, kush i nënshtroi (të lëvizin) diellin dhe hënën?" Ata do të thonë: „All-llahu!‟” (Kur‘an 29:61)

 

 Siç ka ndodhur në shumë tradita të tjera me një konceptim të një Zoti suprem (ose qielli), arabët para islamikë gjithashtu besonin se Allahu ka krijuar universin. Pyetja ishte nëse Zoti do të vazhdonte të qëndronte i përfshirë me krijesën e tij në mënyrë intime, siç e pohonte Kur‘ani, apo hyjnia do të lihej në harresë pas krijimit.

 

2. Allahu Lëshon shiun, Dhurues i jetës së të gjithë gjallesave në tokë:

“Dhe nëse ti i pyet ata: „Kush e lëshon shiun nga qielli dhe me të e ngjall tokën pas vdekjes së saj?‟ Ata thonë: „Allahu!‟ Thuaj: „Falënderimi i qoftë Allahut, por shumica e tyre nuk mendojnë‟.” (Kur‘an 29:63) 

 

Të gjithë krahinat arabe, me përjashtim të rajoneve afër bregdetit, kanë qenë jashtëzakonisht të thata. Jeta varej në shiun e varfër dhe në aftësinë e arritjes së një oazi të ndërtuar rreth një pusi. Si e tillë, kishte kuptim që zbritja e shiut vërehej si një simbol i prekshëm i mëshirës hyjnore. Nuk është çudi se në Kur‘an si dhe në Bibël, pjesë të përshkrimeve të Parajsës përfshijnë gjithnjë një vend ku rrjedhin lumenjtë". (Kur‘an 2:25 dhe 47:15).

 

 3. Allahu ishte ai që kryesoi mbi betimet më solemne.

 

Si në kulturën biblike, të betohesh në emrin e Zotit përbënte një çështje serioze, edhe Kur‘ani njohu se arabët para islamikë “betohenin në Allah për betimet e tyre më të sinqerta”. (Kur‘an 35: 40-42 dhe 16:40-48). Shumë nga këto betime ndodhnin gjatë ndërveprimeve komerciale dhe sipërmarrjet tregtare padyshim nuk u zhdukën me ardhjen e islamit dhe as urdhrat kundër mënyrave të betimit. Në vend të kësaj, transaksionet e dokumenteve me dëshmitarë të shumtë okularë dhe kontratat e nënshkruara zëvendësuan betimet në emër të Zotit.

 

4. Allahu ishte objekti i asaj që mund të quhej monoteizmi i çastit" apo i përkohshëm.

 

 Është intriguese mënyra sesi arabët para islamikë kur gjendeshin në momente të krizave të mëdha apo trazirave, nuk u kthyen drejt hyjnive të ulëta, por iu drejtuan drejtpërdrejtë Allahut: “E kur i mbulon ata ndonjë valë si reja, i drejtohen Allahut sinqerisht me besim vetëm ndaj Tij.” (Kur‟an 31: 31) Por mjerisht, kjo britmë e zemrës në momentin e trazirës nuk rezultoi në një ndryshim të botëkuptimit të tyre: “E kur Allahu i shpëton ata (dhe dalin) në tokë, qe, po ata të njëjtit i lusin idhujt!” (Kur‘an 29:65).

 

Me fjalë të tjera, kërkesa e tyre ndaj Zotit ishte e çastit, jo shenjë e transformimit të tyre nga thellësia e zemrës. Madje Kur‘ani ka përdorur këtë njohje për të kujtuar arabët para islamikë: diku brenda vetes ata e dinin që po e thërrisnin Zotin. Nëse në momentet e krizave të mëdha do të kujtonin lidhjet e tyre me Allahun (si në shprehjen e vjetër "nuk ka ateistë në shkollë në ditën e provimit"), përse nuk mund të jetonin çdo çast të jetës në dritën e kësaj njohjeje?

 

5. Allahu ka qenë Zoti i Qabes.

 

Arabët madje e kujtonin që Qabja ka qenë ndërtuar nga Ibrahimi kur e solli djalin e tij Ismailin në shkretëtirë. Në Kur‘an, Zoti thirret si “Zoti i kësaj shtëpie” (Kur‘an 106: 1-3). Megjithatë, siç e kemi parë, Qabja ishte shndërruar në një shtëpi të shumë idhujve. Cila është përshtypja kolektive për arabët para islamikë në lidhje me këtë gjë?

 

Pavarësisht se ata kishin një koncept të Allahut si Zoti suprem dhe Krijuesi, është një gjë të thuhet se Allahu është suprem ndaj të gjithë hyjnive dhe një gjë plotësisht tjetër të themi se Allahu është i vetmi hyjni. Është e vërtetë që fjala që përdoret më shpesh në Kur‘an është "Allah". Fjala e dytë më e përdorur ka të bëjë më tepër me një grup fjalësh që lidhet me njohjen, arsyetimin, intelektin, mendimin, reflektimin dhe meditimin. Shkurt, një pjesë e thirrjes kur‘anore për arabët para islamikë ishte ftesa për të menduar rreth të vërtetës që ata tashmë e dinin në thellësi të zemrës së tyre. Në fakt, fjala e përkthyer si i pafe" apo jobesimtar" (kafir) në kontekstin e Kur‘anit do të thotë ai që mbulon të vërtetën‖. Implikimi, nga pikëpamja kur‘anore, është se gjithë njerëzimi- duke përfshirë arabët para islamikë- tashmë ka vërtetuar sundimin e Zotit dhe se ne do të mbartim gjurmët e kësaj njohurie thellë në zemrat tona. Kjo njohje është mbuluar dhe varrosur nga idetë rreth Zotit të cilat i kemi arritur përmes keqinterpretimeve dhe projektimeve tona.

 

Pjesë e detyrës së Kur‘anit, me fjalë të tjera, nuk është ti mësojë njerëzimit asgjë të re, por të heq zgjyrën nga zemrat tona që në këtë mënyrë diamantet ndriçues që posedojmë secili nga ne si qenie njerëzore të mund të shndrisin sërish.

 

Kjo shpjegon një pjesë të vazhdueshme të pohimit Kur‘anor që këtu nuk ka asgjë të re, të paktën asgjë të re në dritën e asaj që tashmë është shpallur për të gjithë profetët e mëparshëm. Shumë tregime në Kur‘an merren me lexuesit politeistë që në këtë mënyrë ti udhëheqin ata drejt niveleve të larta të përkushtimit monoteist, duke i kthyer ata, si të thuash, drejt xhevahirit të fshehur, por ende të pranishëm të njohjes hyjnore brenda tyre. E vërteta e qenies së secilit, atë që tradita islamike e quan fitra, është gjithmonë aty; mund të harrohet, por kurrë nuk shkatërrohet. Destinacioni është shtëpia. Ne do të kthehemi atje nga kemi ardhur. Ashtu siç thotë edhe Kur‘ani: “Të Allahut jemi dhe vetëm tek Ai do të kthehemi.”