Sureja Hamd
Përmban 7 ajete. Transmetohet se ka zbritur në Meke dhe në Medine. Tefsiri dhe tevili nga Ehli Bejti është ky:
Ajeti i parë është Bismil-lahir-rahmanir-rahim
Këtë mund ta përkthejmë si: Në emër të Allahut, Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotë.
Rrëfehet se Abdullah bin Abbasi ka thënë:
“Një ditë shkova te Urdhëruesi i Besimtarëve, Aliu, dhe kërkova që të më mësoj tefsirin e Kuranit. Ai më pyeti: Cila është sureja e parë e Kuranit? Unë iu përgjigja: Sureja Hamd. Ai më pyeti: Cili është ajeti i parë i sures Hamd Unë iu përgjigja: Bismilahi. Më pyeti: Si fillon ky ajet? Unë iu përgjigja: Me fjalën Bismi (Me emrin). Me çka fillon Bis-mi? Unë iu përgjigja: Me shkronjën B. Atëherë, Emirel Muminin filloi që të shpjegojë për germën B. Aq shumë zgjati tefsiri i shkronjës B saqë filloi që të zbardhet dita, dhe ai më tha: Unë mund të vazhdojë me tefsirin e shkronjës B aq sa, sikur të ishin shkruar libra për këtë, do të na nevojitshin devetë për t’i bartur ato libra."
Nga ky rrëfim mund të kuptojmë se Imam Aliu është zotëruesi i diturisë për të bërë tefsirin e shkronjës B aq sa të bëhet barrë për devetë. Mund të pyetni se a mundet me pas një shkronjë aq shumë tefsir? Përgjigjen do ta marrim nga rrëfimet e mëposhtme.
I Dërguari (s.a.v.) ka thënë:
“Të gjitha fshehtësitë e librave hyjnor përmbahet në Kuran. Fshehtësia e Kuranit përmbahet në suren Hamd. Fshehtësia e sures Hamd përmbahet në bismilahin e saj. Fshehtësia e Bismilahit përmbahet në shkronjën B. Fshehtësia e shkronjës B përmbahet në pikën nën tij”. Për këtë arsye, Imam Aliu ka thënë: “Unë jam pika nën shkronjën B. Dituria është një pikë ndërsa xhahili e shumon atë”.
Matjen e virtytit dhe të vlerës së kësaj shkronje po ua lëmë botëkuptimit të lexuesve. Do të jetë më e drejtë për të kuptuar vlerën dhe diturinë e Imam Aliut sipas fjalëve që i ka folur vetë. Imam Aliu ka thënë:
“Sikur të hiqej perdja në mes Allahut dhe njeriut, nuk do të bëhej ndonjë ndryshim apo shtim në bindjen (jakin) time”.
Me këto fjalë Imam Aliu na ka bërë me dije për pozitën e tij të lartë brenda ymmetit dhe për atë se zotëron një dituri hyjnore.
Ajeti 5 i kësaj sureje:
“Udhëzona në rrugën e drejtë”
Le të përmendim tani rrëfimet e Imamëve të Ehli Bejtit se çka është rruga e drejtë. Imam Xhafer Sadiku ka thënë:
“Me rrugën e drejtë nënkuptohet urdhëruesi i Besimtarëve, Aliu”
Kjo është një dëshmi e qartë se rruga e drejtë mund të gjendet vetëm nëse lidhemi me Hz Aliun. Rruga e drejtë në fenë islame është rruga e Imam Aliut. Mbas të Dërguarit (s.a.v.) ymmeti ka devijuar nëpër rrugë të ndryshme. Nuk mund të paramendojmë ekzistimin e luftërave brenda një ymmeti që është në rrugën e drejtë. Kur ta lexojmë historinë islame do të shohim se menjëherë mbas të Dërguarit (s.a.v.) u paraqitën luftërat e përgjakshme brenda ymmetit. Luftërat e para janë zhvilluar kundër Hz Aliut.
Kundër tij kanë luftuar sahabet që kanë të njohura brenda ymmetit. Në këtë situatë nuk mund të themi se ekzistojnë dy rrugë të drejta por duhet që të pranojmë se një rrugë është e drejtë dhe tjetra e padrejtë. Padyshim që rruga e drejtë e Islamit është Imam Aliu dhe Imamët që vijnë prej tij.
Imam Xhafer Sadiku ka thënë:
“Rruga e drejtë është Urdhëruesi i Besimtarëve dhe njohja (marifet) e tij. Vërtetësia e kësaj dëshmohet me këtë ajet: Dhe nuk ka dyshim që ai është në librin tonë, librin amzë (Levhi Mahfudh) te Ne, gëzon famë të lartë dhe është plot urtësi. (Zuhruf, 4)”
Shpjegimi:
Sikur që na ka treguar Imam Xhafer Sadiku, themeli dhe esenca e Kuranit është sureja Hamd. Në këtë sure, Imam Aliu është rruga e drejtë, i lartësuar dhe plot urtësi. Dhe, sikur që thamë edhe më lart, e tërë fshehtësia e Kuranit përmbahet në këtë sure. Padyshim që fshehtësia themelore e sures Hamd është Imam Aliu. Te ai duhet kërkuar madhërinë dhe urtësinë e Kuranit. Çdo gjë e ka njohësin e vet të brendshëm kështu që edhe Kurani e ka njohësin e vet të brendshëm. Ky është padyshim Ehli Bejti, gjegjësisht Imamët e tij.
Në një rrëfim tjetër, Mufaddal bin Ummari e pyeti Imam Xhafer Sadikun në lidhje me “rrugën e drejtë” dhe ai u përgjigj:
“Rruga e drejtë është rruga që të shpie deri te Allahu dhe ajo ndahet në dy pjesë. Njëra është në këtë botë dhje tjetra në botën tjetër. Rruga e drejtë në këtë botë është Imami dhe nënshtrimi i obliguar ndaj tij. Kush i nënshtrohet atij Imami, ai nuk do të ndiejë vështirësi gjatë kalimit përmbi xhehenem. Kush nuk e njeh atë në këtë botë, do të bie në xhehenem në ditën e Kiametit”.
Si mbështetje për fjalën e Imamit, do ta përmendim këtë ajet:
“Atë ditë çdokush do të pyetet për imamin e tij”.
Vendi i Imamit në Islam është vlera më e rëndësishme që vjen menjëherë mbas të dërguarve. Sepse, nubuveti (pejgamberllëku) dëshmohet me imamet. Çdo pejgamber ka lënë mbas vetes një trashëgimtar, një kalif, pra një imam, që do ta drejtojë ymmetin në rrugën e drejtë mbas tij. Asnjë ymmet nuk është lënë krye në vete. Allahu i Madhëruar e di se sa jobesimtar e çoroditës munden me qenë njerëzit, prandaj nuk ua ka dhënë leje atyre që të zgjedhin për vete një kalif apo imam. Allahu e njeh më së miri njeriun prandaj, njerëzit nuk mund ta zgjedhin atë njeri. Edhe nëse e zgjedhin, rezultati është parë në histori.
Arsyeja e vetme e luftërave të përgjakshme ka buruar nga dëshira e kalimit të mynafikëve nëpër vendet udhëheqëse. Nuk mund të paramendohet që Allahu të miratojë një situatë të tillë. Allahu gjithnjë i ka zgjedhur si lider ata njerëz që i kanë mbajtur mbarë marrëdhëniet në mes njerëzve. Imam Zejnel Abidini ka thënë: “Nuk ka perde në mes Allahut dhe dëshmive të Tij, imamëve. Fshehtësia e Allahut nuk mund që qëndrojë në askënd tjetër veçse te dëshmitë e Tij. Ne jemi dyert e Allahut; ne jemi rruga e drejtë e Allahut; ne jemi vendi i diturisë së Allahut dhe përthyesit e shpalljes së Tij; ne jemi të mëdhenjtë e tevhidit; ne jemi vendi i fshehtësisë së Allahut!”.
Nuk mjafton vetëm të madhëruarit e Allahut. Më e rëndësishme se kjo është të kuptojmë madhështinë e Tij. Që të mund të kuptojmë madhështinë e Tij duhet të pyesim me mijëra njerëz. Sikur të mos ishin të dërguarit, nuk do të mund të njihej madhështia e Tij. Këtu nuk kemi të bëjmë me ndonjë fjalë të pabesimit. Njohja e Allahut në tërësi nuk është e mundur për njeriun.
Ai i ka dërguar të dërguarit që të na njoftojë Veten ashtu si ka dashur Ai. Ata janë të dërguar dhe i dërguari mund ta njohë madhështinë e pronarit të vet sipas madhështisë së personalitetit të vet. Ata që nuk kanë madhështi nuk mund ta njohin një ekzistencë që zotëron madhështi. Sado që ta njohim vlerën e një gjësendi, nuk mund ta kuptojmë vlerën e vërtetë pa e njohur ndonjë gjësend ku mund ta shohim apo kuptojmë vlerën e atij gjësendi.
Sa është e vështirë që t’ia shpjegojmë mollën atij që nuk e ka parë asnjëherë atë, ashtu edhe do të jetë vështirë shpjegimi i madhështisë së Allahut për ata që nuk e zotërojnë madhështinë. Për t’ia treguar njerëzve madhështinë dhe fuqinë e Tij në një mënyrë më të afërt, Allahu ua ka dhënë të dërguarve dhe imamëve fuqinë e kryerjes së çudirave (muxhize). Dhe, me këtë fuqi kanë mundur t’ua tregojnë njerëzve madhështinë e Allahut. Njeriu mund të kuptojë duke e parë dhe duke e ndier. Imamët e Ehli Bejtit janë dyert e Allahut të Madhëruar.
Ai që e do Allahun nuk mund të shkojë në ndonjë derë tjetër. Ai që dëshiron që ta mësojë fshehtësinë e Allahut nuk mund të dijë pa i njohur ata. Ai që i njeh ata, padyshim që e ka njohur Allahun. Së fundi, ai që e njeh nefsin, e ka njohur edhe Allahun. Sa i përket gradës së njohjes së nefsit, nuk ka të tjerë që janë më të lartë sesa Imamët e Ehli Bejtit.
Kur e dërgoi Imam Aliun kundër jobesimtarëve, i Dërguari (s.a.v.) ka thënë:
“Ose do të mbushen mend ata ose do ta dërgoj njërin si nefsi im”. Edhe në vitin e dhjetë të hixhrit, një grup i të krishterëve erdhi te i Dërguari për t’u përbetuar, i Dërguari (s.a.v.) e kishte marrë me vete Imam Aliun që ishte në gradën e nefsit të tij. Nuk mund ta kuptojmë nefsin, pa e kuptuar të Dërguarin (s.a.v.). Për ta kuptuar nefsin e të Dërguarit (s.a.v.) duhet ta kuptojmë nefsin e Imam Aliut. Ai që nuk i njeh këta të dy, asnjëherë nuk do ta njeh Allahun.
Njëri prej sahabeve, Ebu Burejde, ka thënë:”Rruga e drejtë është Muhamedi dhe Ehli Bejti i tij”.
Abdullah bin Abbasi ka thënë:
“Me ajetin Udhëzona në rrugë drejtë Allahu dëshiron të na thotë këtë: O robërit e mijë! Lutuni në këtë mënyrë: O Allahu im! Na trego rrugën që të duam të Dërguarin dhe Ehli Bejtin e tij”.
I Dërguari (s.a.v.) ka thënë:
“O Ali! Ti je rruga e qartë dhe e drejtë. Ti je sikur mbretëreshë e bletëve për besimtarëve!”
Në një vend tjetër, i Dërguari (s.a.v.) ka thënë:
“Allahu e ka falë Aliun, gruan e tij dhe djemtë e tij si dëshmi mbi njerëzit. Ata janë dyert e diturisë brenda ymmetit. Çdokush që mbahet për ata, padyshim që është mbajtur për rrugën e drejtë”
I Dërguari (s.a.v.) ka thënë: “Çdokush që dëshiron që ta kalojë urën e Siratit sikur era e fortë dhe të hyjë në Xhenet pa dhënë llogari, le ta pranojë për veliul emr trashëgimtarin dhe të afërmin tim brenda Ehli Bejtit, kalifin tim, Aliun. Ata që dëshirojnë që të hynë brenda zjarrit të Xhehenemit, le ta braktisin velajetin e Aliut. Betohem në Lavdin dhe Shkëlqimin e Allahut, se ai është një derë e pazëvendësueshme e Allahut. Ai është rruga e drejtë. Padyshim, që Allahu do ta pyes çdonjërin për velajetin e Aliut në ditën e Kiametit.
I Dërguari (s.a.v.) ka thënë:
“O Ali! Ti je dëshmia e Allahut, dera e Tij dhe rruga e drejtë që shkon te Ai. Ti je rruga e drejtë e lajmit të madh të Allahut. Të je shembulli më i lartë, imami i myslimanëve, më i sinqerti i trashëgimtarëve dhe më i mbari prej të gjithëve. O Ali! Ti je Faruku më i lartësuar dhe më i sinqertë. Ithtarët tuaj janë ithtarët e mijë dhe ithtarët e mijë janë padyshim ithtarët e Allahut. Ithtarët e armiqve tënd janë padyshim ithtarët e shejtanit”.
Ata që i hulumtojnë ajetet dhe hadithet në lidhje me ata, do të kuptojnë se pa qenë i lidhur për Ehli Bejtin nuk do të mund ta arrish fundin e mbarë. Atyre që janë të lidhur për Ehli Bejtin u është premtuar kalimi nëpër urën e Siratit pa ndonjë vuajtje. Sigurisht që ekziston një rrugë e veçantë për ta njohur Imamin dhe për t’u lidhur për të. Ata persona që vetë myslimanët i kanë caktuar si imam nuk janë ata Imam që i ka lënë si vasiet i Dërguari (s.a.v.). Imam Aliu është caktuar si Imam për të gjithë myslimanët nga ana e të Dërguarit (s.a.v.) dhe ka porositur që të gjithë myslimanët të lidhen për të. Kur ta shikojmë historinë islame do të kuptojmë rëndësinë e këtij vasieti.
Sepse, çështja më e kundërshtueshme brenda ymmetit ishte çështja e udhëheqësit. Këtu është rruga më e drejtë të cilën na e kanë treguar Allahu dhe i Dërguari i Tij, dhe ajo rrugë është Imam Aliu. Ai që lidhet për të, është lidhur për rrugën më të drejtë të Allahut. Në këtë rrugë nuk ka mosmarrëveshje. Në këtë rrugë nuk ka zullum. Njohja e vërtetë e Imamit është një çështje tjetër. Çdokush është i lidhur për Imamin me vullnetin e tij dhe sipas forcës së imanit. Mos të themi thjesht imam apo cilido imam, pa u ndalur njëherë për të menduar, sepse i Dërguari (s.a.v.) ka thënë:
“O Ali! Vetëm unë dhe ti e keni njohur Allahun sipas hakut. Mua më keni njohur vetëm ti dhe Allahu. Edhe ty të kemi njohur vetëm unë dhe Allahu”.
Këtu bëhet fjalë për njohjen (marifet) e vërtetë. Allahu i Madhëruar na ka bërë të ditur për tiparet e imamit në mënyrë të qartë te shembulli i kërkesës së Ibrahimit (a.s). Ibrahimi (a.s.) u caktua si imam për njerëzit nga ana e Allahut. Ibrahimi (a.s.) pyeti:
“A nuk do të caktosh imam edhe nga pasardhësit e mijë?”.
Allahu iu përgjigj: “Këtë gradë nuk mund ta arrijnë zullumqarët”.
Pra, sikur që mund të kuptojmë nga ky ajet, grada e imamit nuk mund të arrihet vetëm përmes diturisë. Edhe ata që janë të devotshëm e që nuk kanë dituri nuk mund të bëhen Imam, sepse imami duhet të jetë i informuar për çdo gjë. Kjo që po themi nuk është shirk. Imami është ai që e vazhdon njoftimin brenda ymmetit.
Ai është vendi i referencës së përgjigjeve për të gjitha çështjet e ymmetit. Sikur që e dimë nga historia, Imam Aliu kur hipte në mimber thoshte: “Më pyetni mua”. Këtë nuk mund ta thotë askush tjetër, sepse ai i zotëron të gjitha dituritë. Do ta përfundojmë me këtë hadith të të Dërguarit (s.a.v.):
“Ata që nuk e kanë në dorën e tyre një leje nga Aliu, nuk do ta mund ta kalojnë Siratin”.
Ajetet 6 dhe 7
“Në rrugën e atyre, të cilët i begatove me të mira, jo në të atyre që kundër veti tërhoqën hidhërimin, e as në të atyre që e humbën veten”
I Dërguari (s.a.v.) ka thënë: “Aliu dhe ithtarët e tij janë ata që i kanë arritur begatitë e Allahut. Ithtarët e tij e kanë fituar këtë begati duke e pranuar velajetin e Aliut. Ata nuk do ta tërheqin dënimin e Allahut dhe nuk do të devijojnë nga rruga e drejtë”. Ngjashëm, në një hadith tjetër thuhet:
“Aliu dhe ithtarët e tij janë ata që kanë shpëtuar në ditën e Kiametit”.
I Dërguari (s.a.v.) ka thënë:
“O Ali! Ti dhe ithtarët e tu do ta hapni derën e Xhenetit dhe do të hyni brenda të gjithë”.
Në lidhje me ajetin e mësipërm, Imam Xhafer Sadiku ka thënë:
“Ata që i kanë arritur begatitë e Allahut janë Muhamedi dhe Ehli Bejti i tij”.
Në një vend tjetër, Imam Xhafer Sadiku ka thënë:
“Ata që e tërhoqën hidhërimin e Allahut janë ata që e kanë grabitur kalifatin e Imam Aliut. Ndërsa, ata që janë të humbur janë ata që nuk e njohin Imam Aliun dhe Imamët tjerë”.
Në një ajet mund të vërejmë qartë se ata që i kanë arritur begatitë janë ata që i janë nënshtruar të Dërguarit (s.a.v.) dhe Ehli Bejtit:
“E kush do që i bindet Allahut dhe të dërguarit, të tillët do të jenë së bashku me ata që Allahu i shpërbleu me begatitë, me pejgamberët, besnikët e dalluar, dëshmorët dhe me të mirët. Sa shokë të mirë janë ata!” (Nisa, 69)
Është gabim që begatitë, që përmenden në këtë ajet, të kuptohen si mall e pasuri. Sepse, ka shumë qafirë dhe çoroditës (fasik) që janë pronarë të pasurisë. Begatia që përmendet këtu nuk është asgjë tjetër veçse nënshtrimi ndaj të Dërguarit (s.a.v.) dhe Imamëve të Ehli Bejtit.
Duke e marrë këtë si dëshmi, Imam Aliu ka thënë:
“Begatia më e madhe e Allahut është nënshtrimi ndaj të Dërguarit (s.a.v.) dhe Ehli Bejtit, dhe pranimi i armiqve të tyre si armiqtë e vet. Besimtari që e pranon një gjë të këtillë duhet që ta fsheh këtë në mënyrë që të mbrohet prej sherrit të armiqve dhe në këtë mënyrë do t’i mbrojë edhe vëllezërit e vet besimtar prej shkaktimit të dëmit ndaj tyre. Ata që i drejtojnë punët e tyre me njerëzit në një mënyrë më të bukur dhe që gjatë kësaj nuk dalin nga rruga e drejtë, ata do të pastrohen nga ana e Allahut për shkak të veprave të lartësuara dhe Allahu do t’ua dhurojë atyre mendjemprehtësi që të mund ta rruajnë fshehtësinë tonë në mënyrë të duhur. Ata që na duan neve, nëse sillen me vëllezërit mysliman në mënyrë tolerante dhe duke u prirë kah e mbara, padyshim që Allahu do t’i shpërblejë ata persona dhe do t’i bashkojë me neve, Ehli Bejtin”
Si konfirmim të kësaj, një ditë i Dërguari (s.a.v.) i tha sahabeve të tij:
“O robi i Allahut! Dashuro për hir të Allahut dhe urreje për hir të Allahut. Bëhu mik për hir të Allahut dhe armik për hir të Allahut. Robi mund ta arrijë velajetin e Allahut vetëm në këtë mënyrë. Sado që robi e falë namazin dhe agjëron, nuk do ta shijojë lezetin e imanit nëse nuk vepron kështu. Në këtë botë, vëllazëria në mes njerëzve themelohet vetëm për të përfituar dobi nga kjo botë. Kjo nuk paraqet asnjë vlerë te Allahu”. Njëri prej sahabeve u ngrit në këmbë dhe tha:
“O Resulullah! Si mund të dijë se po dashuroj apo urrej për hir të Allahut ose kush është miku apo armiku i Allahut?”. Resulullahu bëri me gisht kah Imam Aliu dhe tha: “A po e sheh këtë njeri?” dhe kur sahabeja iu përgjigj pozitivisht, i Dërguari (s.a.v.) vazhdoi: “Miku i tij është miku i Allahut dhe ti pranoje për mik tëndin atë person. Edhe armiku i Aliut është padyshim armiku i Allahut prandaj edhe ti pranoje si armik tëndin atë person. Dashuroje atë që e dashuron Aliun, edhe nëse është katili i babait apo djalit tënd. Bëhu armik i armikut të Aliut, edhe nëse është babai apo djali yt”.
Hadithi po na tregon mjaft qartë se si duhet që të bëhemi kundrejt Imamit Aliut. Përkundër kësaj, kur e shikojmë historinë vërejmë se qëndrimi i tyre kundrejt Aliut nuk ishte aspak i mirë. Shkaku i vetëm i kësaj buron nga mospërmbajtja e sahabeve ndaj vasietit. Ata që luftuan kundër Hz Aliut e njihnin mirë të Dërguarin (s.a.v.). Lufta në mes të vërtetës dhe të pavërtetës është një gjë e natyrshme, por nuk është punë e çdonjërit që të zë vend pranë të vërtetës (hak). Aty mund të shkojë vetëm ai që ka iman të vërtetë. Ata që e pranuan Imam Aliun si mik, u bënë armiq të ymmetit dhe ata që e pranuan Imam Aliun si armiq u bënë miq të ymmetit. Duke e përshkruar armikun e Ehli Bejit, Muavijen dhe të ngjashmit, si ata që kanë dalë nga feja, luftën e që e bëri Muavija kundër hak Imam Aliut po na e bëjnë të njohur si ixhtihad! Ankesa jonë le të drejtohet Allahut, Ai është pronari i ditës së dhënies së llogarisë.
Në fund, dëshirojmë që të përcjellim fjalët e Imam Aliut: “Kush lidhet në mënyrë të sinqertë për të Dërguarin (s.a.v.) dhe Ehli Bejtin, duke e besuar në të dukshmen dhe të padukshmen e Ehli Bejtit dhe duke iu nënshtruar urdhrave të tyre, dhe e lexon suren Hamd, padyshim që Allahu do të jep mirësi për çdo shkronjë të lexuar. Për atë person, mirësia do të jetë më e mbarë dhe më e virtytshme sesa e tërë bota dhe pasuria e saj”.
Edhe në një vend tjetër Imam Aliu ka thënë: “Sikur të kisha dashur, do ta kisha bërë tefsirin e sures Hamd sa që do të mbusheshin shtatëdhjetë barë të deveve me libra.